تاریخچه روشنی از کاغذ
کاغذ چیست ؟
کاغذ واقعی عبارتست از ورقه نازکی است که الیاف سازنده آن در آب خیس شده باشد تا هریک از رشته های الیاف از هم یک واحد جدا باشد. ورقه های کاغذ قرون وسطائی از الیاف پنبه رقیق شده ساخته شده بود . (Hunter 1943,117)
الیاف با آب درهم آمیخته میشود سپس این مخلوط روی تخته ای الک شده تا الیاف از آب گرفته شود و بصورت یک ورقه با الیاف روی لوحه چوبی پوشانده میشوند . ورقه ای که خوابانده شده ; که بهم پیچیده نیز میباشد همان الیاف کاغذ است (Hunter 1943,5).
بسیاری از مردم آنروز تفکرشان بر این بود که papyrus و rice paper (کاغذ برنجی) کاغذ واقعی هستند در حالیکه الیاف papyrus در آب خیس نمیخورد و کاغذ واقعی نیست . (papyrus از یک گیاه دارای سبزینه آبزی از خانواده زنبق زرد است که Cyperus papyrus نامیده میشود، جنس آن چوبی است ، ساقه آن سه گوش دارای لبه کلفت است که انتهای آن با چاقوی فولادی ورقه ورقه میشود.این ورقه های چوبی نازک خمیرشده و بصورت چوبی که ورقه ورقه شده باشد روی هم قرار میگیرد).
Rice paper نیز کاغذ نمیباشد و از ورقه های مارپیچی از مغز تنه درخت Rice paper میباشد که یک درخت کوچک آسیائی و یا گلبن آسیائی بنام Tetrapanax papyriferum بوده که بطور گسترده ای در چین و ژاپن کشت میشده است . مغز آن قطعه قطعه بصورت عاج و تارو پود روی هم قرار میگیرد و بوسیله ابزار تیزی مانند چاقوی تیز به اینصورت در می آید.(American Paper and Pulp Association 1965,17) .
پوست های گوسفند و بز و پوستهای گوساله نیز کاغذ نیستند . آنها از پوست حیوانات بدست آمده اند (Hunter 1943,6)
از کجا شروع شد؟
آنطور که ما می شناسیم ، کاغذ در چین اختراع شده است ( در سال 105 میلادی) . اختراع آن توسط Eunuch Ts’ai Lun صورت گرفته است .
کاغذ نازک بود و در ابعادی شکل داده شده بود. بدواً خلل و فرج دار و مسطح و خال دار و از الیاف گیاهی که در آب خیسانده شده بود. (Hunter 1943,4)
اولین کاغذ ، قبل از سال سوم میلادی از پوسته خرد شده درختان ساخته شده بود و نظیر نشو و نمای درخت توت ، کنف و علفهای چینی بود (Hunter 1943 , 56)
کاغذ از سال 868 میلادی در چین مورد استفاده قرار گرفته بود . این نوع کاغذ در گراور سازی و تصاویر مذهبی و مصرف آن بصورت کنده کاری چوبی و در سال 1634 توسط Sung Ying-hsing مورد استفاده قرار میگرفت.
تکنولوژی ساخت کاغذ از چین به ژاپن و در سال 610 میلادی به کشور کره رسیده بود . این نوع کاغذ در شرایط مردم پسند از پوست درخت توت استفاده میشد و پس از آن جنس کاغذ از نی و کاه حاصل از برنج ساخته میشد (Hunter 1943,59)
مارکوپولو شرحی از ساخت کاغذ چینی را در کتاب “Milione” خود آورده است .
او میگوید امپراطور چین بطور بسیار حسودانه رمز و راز ساخت کاغذ را نگه میداشت . کاغذهای آنروز چین از کاه برنج یا چای ، نی ، نیشکر ، کنف و یا از تکه های کهنه پارچه تولید میشدند ولی علی الاصول کاغذ چینی از نوع مرغوب از پوست درخت توت بود. ضمناً مواد اولیه کاغذ در چین از لباسهای مندرس و کهنه و کنف از طریق کاروانهای ذیل جابجا میشد :
– Gobi Desert
– Desert of Takla Makan
– Tarim Valley
که النهایه به سمرقند میرسید (Smarkan). اما ساخت کاغذ کماکان بصورت سری نگهداری میشد و ساخت آن بطوریکه در چین ساخته میشد تا بعد از سال 751 میلادی در کشورهای فوق الذکر ساخته نشد.
در سال 751 میلادی چین در جنگی با ترکستان مغلوب شد . محل این جنگ سواحل رود Tharaz بود . بطوریکه مورخین نوشته اند بین زندانیان چینی اشخاص ماهر و متخصصی در ساخت کاغذ وجود داشته اند ، بطوریکه صنعتگرانی در سمرقند شروع به ساخت کاغذ نمودند.(Hunter 1943,60)
Samarkan (سمرقند) مکان خوبی برای ساخت کاغذ بود، زیرا در آنجا به حد وفور کنف و کتان و آب خالص وجود داشت .(Hunter 1943 ,61)
حدس زده میشود که اولین کارخانه کاغذ در بغداد تاسیس شده باشد. ساخت کاغذ سپس در سوریه گسترش یافت و به مصر و مراکش رفت و پانصد سال زمان برده است تا این صنعت به اروپا راه یابد. (Hunter 1943 ,115) . در اواخر قرن دهم کاغذ جایگزین نوشته ها از برد چوبی در دنیای عرب گردید.
نسبتاً تعداد زیادی از دستخط های عرب وجود داشت که روی کاغذ قرن نهم نوشته شده بود و جنس کاغذ عربی محتملاً و اساساً باید از کنف بوده باشند . بنظر میرسد که عربها و کارگران ماهر فارسی که به استخدام عربها در آمده بودند بفوریت به کنف روی آوردند که در خراسان به وفور رشد میکرد، بطوریکه مواد اولیه ساخت کاغذ کنف بود و بعد از آن برای ساخت کاغذ به تکه پارچه های مندرس روآوردند که ساخت تکمیل شود. تدریجاً تقاضا برای کاغذ افزایش یافت . البته با هرگونه الیاف گیاهی که نیازهارا مرتفع مینمود ، از پنبه بطور صرفه جویانه و کاملاً محتاطانه نیز استفاده میکردند.
تولید کاغذ آسیائی در اواسط سال میتوانست استفاده از جسم و ماده سختی را برجسته نماید تا سطح کاغذ جلادارشده و عاری از هرگونه ته نقش بر روی آن باشد .(Stutermeister 1954.11)
کاغذ در اروپا
اولین باری که در تولید کاغذ از الیاف پارچه های کهنه و مندرس به میان آمد ناحیه Peter در حوالی Cluny 1122 – 1150) میلادی ) بود.
بسیاری از دستخط ها که در اروپا و کشورها بر روی کاغذهای آسیائی نوشته شده بودند محفوظ مانده اند . قدیمی ترین نوشته ای که بر روی کاغذ بود یک قباله یا سندی است از King Roger of Sicily که مربوط به سال 1102 میلادی است . در قرن دوازدهم نوشته های دیگری از پادشاهان در سیسیل وجود دارد.
سند رسمی دیگری که در ژنوا بتاریخ 1154 میلادی ثبت شده است وجود دارد.
قدیمی ترین سند ثبت شده شاهنشاهی که شناخته شده مربوط به Charter of Frederik II که به راهبه ها (Goess in Styria) نوشته شد و مربوط به سال 1228 میلادی است و در حال حاضر در وین پایتخت اطریش موجود است .
در سال 1231 Frederick II استفاده غیرمعمول از کاغذ برای اسناد معمولی را غدغن کرد که بیشتر روی پوست نوشته میشد.
در ونیز (The Liber plegiorum) کلیه نوشته ها از سال 1223 میلادی شروع شده و از کاغذ زبر و خشن استفاده شده است . همانطوریکه ثبت شده های (Council of Ten) موجود است ، شروع آن از سال 1325 و ثبت آن مربوط به امپراطور HenryVII ( 1313 – 1308) است که در تورین نگهداری شده است .
در موزه بریتانیا در یک نمونه قدیمی تر، یک دستخط وجود دارد (Arundel 268) که شامل برخی رساله ها و مقالاتی میباشد که مربوط به ستاره شناسی است . این دستخط که ایتالیائی بوده در نیمه اول قرن سیزدهم بر روی کاغذ بسیار مرغوبی نوشته شده است .
در اداره ثبت احوال نامه ای از Raymond پسر Raymond . Duke of Narbonne از تولوز به Henry III پادشاه انگلستان نوشته شده است که بین سالهای (1222 – 1216) میباشد. نامه ها به نشانی Castile به Edward I در سال 1279و سالهای بعد میباشد.(pauli in Bericht,Berl.Akad 1854) . اینها نمونه هائی از کاغذ اسپانیائی هستند.(Stutermeister 1954.11)
ثبت دیگری که از کاغذ استفاده شده که تحت تاثیر Irene در یونان در اواخر قرن سیزدهم است اما با شک و تردید ، استثنائی وجود دارد که هیچگونه دستخط یونانی بر روی کاغذ قبل از قرن سیزدهم وجود ندارد.
فتح و غلبه مسلمانها به اسپانیا ساخت کاغذ را به اروپا آورده است . لغت انگلیسی ( “ REAM” ) (یعنی 500 ورق) از طریق اسپانیا و فرانسه منتشر شده که از کلمه عربی Rizmah بمعنای (A bundle) یعنی یک بسته کاغذ 25 برگی آمده است .
دو کشور اسپانیا و ایتالیا ادعا میکنند که اولین تولید کننده کاغذ در اروپا میباشند .(Hunter 1943 ,15) .
یکی از اولین کارخانجات سازنده کاغذ در اروپا Xativa که نشانی آن Jativa or st.Felipe de Javita که در شهر قدیمی Valencia در اسپانیا قرار دارد که میتواند مربوط به تاریخ 1151 میلادی باشد. (Hunter 1943,153)
برخی از محققین ادعا میکنند که عربها کارخانه Xativaرا حدود سال 1009 میلادی ساخته باشند . ساخت کارخانه تا سال 1244 بهمان طریقی که مسلمانان مغربی داشتند ، ادامه یافت تا زمانیکه مغربی های مسلمان بیرون رانده شدند. ساخت کاغذ تدریجاً در اروپای مسحیت گسترده گردید. اولین قالب ساخت کاغذ که هویت آن مشخص گردیده در اسپانیا در سال 1150 میلادی بوده است .
قالب های کاغذ که جنس آن از کاه یا حصیر بوده در چین بصورت عادی ادامه داشته ولی این روشها به سهولت در اروپا در دسترس نبوده است .
کاغذهائی که در قالبهای کاه و یا حصیر ساخته میشوند انعطاف بیشتری دارند ، اما قالب های کاغذ اروپائی که سفت و سخت هستند برای فرم دادن الیاف پارچه های مندرس و کهنه مناسب تر میباشند . اروپائی ها همچنین گیره یا ضامن و یک قاب چوبی مربع مستطیل که خمیر کاغذ و ضخامت آنرا معین میکند اختراع کرده بودند که کاغذ را نگهداری میکرد.
نخستین کاغذ بنام “ Cloth parchment “ (پوست پارچه ای ) نامیده میشد. اما آن شامل چوب و کاه بود که به پارچه اضافه میشد. تمام این مواد خام به خمیر کاغذ زده میشد و با آب مخلوط میگردید، سپس ورقه های کاغذ تحت فشار قرار گرفته خشک و سخت میگردید.
تقاضا برای کاغذ در اروپا در قرن اول بسیار اندک بود (Hunter 1943,153) . قیمت کاغذ بیشتر از پوست گوساله بود چون کاغذ بسیار لطیف تر بود و کاغذ متجانس با یهودیان و عربها بود که نسبت به هم اطمینان نداشتند. (Hunter 1943,61)
در حقیقت ، در آغاز استفاده از کاغذ از نظر کلیسا مردود و مغضوب شمرده میشد .چون کاغذ بدواً توسط غیرمسیحی ها ساخته شده بود و سازندگان کاغذ را کافر میدانستند ( در دوره جنگهای صلیبی) و کلیسا عقیده داشت که پوست حیوانات تنها چیزی است که مقدس است و کلمات مقدس بر روی آن نقش و حمل میشود.
فقط ظهور و ورود چاپ در اواسط قرن پانزدهم اتفاق افتاد که تقاضا برای کاغذ بیشتر شد (Hunter 1943 ,153) . اولین نمایش فرآیند چاپ در سال 1568 میلادی بوسیله Der Papierer by Jost Amman در کتاب کوجک تجاری چاپ شده بود (Hunter 1943,5)
ساخت کاغذ در ایتالیا
اولین مرکز بزرگ صنعت کاغذ در شهر آنکونای ایتالیا بنا گردید Fabriano in the marquisate of Ancona) )
کارخانجات کاغذ در سال 1276 راه اندازی شده بودند و زمانیکه تولید کاغذ در اسپانیا کاهش یافته بود این کارخانجات مهم و ارتقاء یافته بودند. اولین ثبت سند در Fabriano که این کارخانجات کاغذ تولید کرده انددر سال 1283 بوده است و این قباله را یک سردفتر اسناد رسمی ثبت نموده که مربوط به خرید یک باب خانه توسط Carthaio که سازنده کاغذ بوده است بعلاوه شش برگ اضافی کاغذ که آنرا بعنوان شاهد می نامیدندکه به صراحت به شش برگ چاپ شده اشاره دارد و کارخانه روی آنها را از شماره یک تا شش چاپ کرده است . این بدین معنا بود که فعالیتهای تجاری در آن زمان بخوبی توسعه یافته بود.
Fabriano اولین مرکز تولیدی بود که با نیروی آب خمیر کاغذ را رشته رشته مینمود که پیش از آن با مشقت فراوان با دست انجام میگرفت .
در سال 1340 در شهر Treviso کارخانه دیگری تاسیس گردید و سایر کارخانجات با سرعت در قلمرو شهرهای فلورانس ، بولونا ، پارما ، میلانو و ونیز تاسیس شدند . کارخانجات شمالی ایتالیا ، تهیه و تدارک کاغذ را برای بخش جنوب آلمان از دیرباز فراهم آورده بودند . گفته شده است که کارخانجات ایتالیائی کاغذ تولیدی را بین کلن و مانیز توزیع میگرده اند و شهر مانیز خودش کارخانه کاغذ را حدود سال 1320 راه اندازی کرده بود. Ulman Stromer کارخانه ای را در سال 1390 در نورنبرگ تاسیس نمود ، البته با همان اهداف و روشهائی را که ایتالیائی ها داشتند . Ratisbon و Augsburg دو شهر دیگر آلمان مکانهای دیگر تولید کاغذ بودند.
گفته شده است که آلمان غربی ، هلند و انگلستان کاغذرا بدواً از فرانسه شهر Burgundy تهیه مینمودند سپس از طریق بازارهای Bruges (یکی از شهرهای بلژیک) همچنین آنتورپ و Cologne تهیه میگردند.
اولین کارخانه کاغذ در فرانسه در ناحیه Herault در سال 1189 میلادی تاسیس شده بود.
در نیمه دوم قرن چهاردهم استفاده از کاغذ برای مقاصد ادبیات کارخانجات در سراسر اروپای غربی تاسیس و گسترش یافت و در قرن پانزدهم میلادی از پوست گاو جهت نوشتن منسوخ گردید. برخی از دستخط ها در آن اواخر مخلوطی از پوست گاو و کاغذ بود . معمولاً ورقه پوست گاو که از خارج وارد میشد و یا از تولید داخلی تامین میگردید 25 برگی بود.
تولید کاغذ در ایتالیا توسط خانواده Fabriano یعنی دورانیکه وابسته به نظام خان خانی یا زمین سالاری (ملوک الطوایفی) بود غالب گردید.
براساس نظامنامه شورائی سال 1436 میلادی افراد تا شعاع 50 میلی از ساختمانهای Fabriano از تولید کاغذ یا آموزش رموز کاغذ سازی حتی به آنهائیکه مقیم در آن قلمرو شورائی نیستند غدغن بود، در اینصورت در صورت تخلف باید 50 سکه طلا و یا نقره جریمه می پرداختند. بعد از این ممنوعیت ها این جرائم بسیار سختگیرانه تر شده بود. متجاوزان از این مقررات را ” شورشی یا عصانگر” به حساب آورده و بدین طریق از آن شهر تبعید و یا محبوس و متعاقباً سرمایه آنها مصادره میگردید. فلذا گستردگی قدرت دیوان دادرسی از خانواده Fabriano بسیار پرنور تراز سند سال 1445 بود. اولویت شورا در آنزمان این چنین بود که اگر مثلاً استاد موسیقی Piero di Stefano که “ Modular” را در استان Marche اجرا میکرد اگر میمرد هنرش هم میمرد. شورا از استاد قدیمی تقاضا کرد که به پسرش این هنر را بیاموزد و یا به هر نوآموز و یا تازه کاری در کارگاهش یاد بدهدنه اینکه برای ساخت یا تعمیر آن و یا غربال یا سرند کاغذسازی را که خارج از قلمرو Fabrianoاست آموزش دهد یا او باید 100 سکه طلا یا نقره جریمه شود.
صنعتگر “Modular ” متخصص در ساخت غربال یا سرند کاغذسازی است که Modular نامیده میشود . غربال یا پیمانه ای از یک چارچوب چوبی ساخته شده که در روی آن انبوهی از سیم های سوراخ دار تعبیه شده که آن چهارچوب قابل جابجا شدن است . این قاب چوبی مربع مستطیل است که خمیر کاغذ را کنترل مینماید یعنی ضخامت و اندازه آنرا معین میکند که باید قابل تفسیر و تجزیه و تحلیل باشد.تا اینکه وزن خمیر را معین و مقدار آبی که بتواند کاغذ را معیوب ننموده و یا از ریخت نیندازد.
مدارکی وجود دارد که در شروع قرن چهاردهم میلادی کاغذ جهت ثبت حسابها و روایات استفاده میشده است .
در موزه بریتانیا ثبتی وجود دارد بتاریخ (Add.31,223) در باره بحث و شنود در دادگاه , Lyme Regis ورودیهای ثبت ها مربوط به سال 1309 میلادی میباشد که از کاغذ ناصاف و ناهموار استفاده شده شبیه نوعی است که در اسپانیا استفاده شده است .
ثبت هائی که در Oxford Merton College وجود دارد نشان میدهد که کاغذهائی که برای ثبت استفاده شده قبلاً در سال 1310 خریداری شده است . سند و مدرک برای تاریخ ساخت کاغذ در انگلستان بسیار اندک است .
اولین سازنده ایکه نام آن شناخته شده هست John Tate میباشد که گفته شده کارخانه کاغذ سازی را در Hertford در اوایل قرن شانزدهم ساخته است .
اولین کارخانه کاغذسازی تجاری که با موفقیت در انگلستان تاسیس یافته روی رودخانه River Darent در Dartford میباشد که در اوایل سال 1588 میلادی است . این کارخانه بوسیله John Spilman یک کارآفرین آلمانی تاسیس یافته بود که طلاساز و جواهر ساز برای Elizabeth I و James I گردید. او با مهارت و استادی با دست و بطوریکه مورد پسند باشد ، مشتریان و خریداران پیاپی پادشاهان بوی مراجعه و بدینوسیله اطمینان پیدا کردند که او انحصار مجازی صنعت کاغذ را در دست دارد
در سال 1588 به Spilman از طرف پادشاه امتیاز دو کارخانه در Manor of Bignores at Dartfort داده شد . (محتملاً نزدیک آن کارخانه ایست که هم اکنون در Powder Mill Lane که در پائین رودخانه Darent قراردارد ، میباشد). بنظر میرسد کارخانه ها تحت تملک Spilman قرار گرفته ، چرا که او قبلاً متعهد به پرداخت تعمیرات گران قیمت یا هزینه های جزئی که تخمین زده میشود به 1500 پوند برسد ، شده بود . روشن نیست که آیا Jhon Spilman خودش چیزی در مورد تکنیک های کاغذسازی را میدانسته است یا خیر اما او قادر بوده امورمالی استخدام کارگران ماهر آلمانی را که سازنده کاغذ در Dartford بودند را تقبل نماید.
بتازگی اولین کارخانه کاغذ در Dartford انگلستان شکل گرفته که کاغذ سفید مرغوب براساس تجارت زیست پذیر، تولید میکرد.
یک منظره دیدنی از این کارخانه که در این اواخر این منطقه به یکی از شهرهای جذاب توریستی بدل شده در دست است.
کارخانه Spilman’s Dartford در سال 1588 میلادی موضوع 352 بیت اشعاری بود که توسط Thomas Churchyard سروده شده بود و به آقای Walter Raleigh اختصاص داشت . این ابیات بشدت پرنقش و نگار ولی دارای معانی بی مایه ای بود . در حالیکه این ابیات شامل دستورالعمل ساخت کارخانه بود ولی هرگز در معرض چاپ قرار نگرفت. کارخانه بنظر میرسید که بیرون زده (ورقلمبیده) و در کناررودخانه چشم انداز بسیار تحسین برانگیز و پرابهتی داشت . این برای طبقات کارگری بسیار زیبا بود . بنابراین بطور خاطر جمع روی زمین استقرار یافته و برپا شده است که موکداً بنظر میرسد که منزل برخی از طبقات پرشان جامعه باشد. لذا آنچه را که شکل گرفته و به چشم میاید حکایت از آن دارد با زرنگی مکرآمیزی اشعار محوطه کلیسا برخی از فرآیند ساخت کاغذ را که در Dartford بکار رفته نشان میدهد.
یک کارخانه کاغذ که هم اکنون نزدیک Dartford پا برجاست مکانی بوده است که Spilman امکان داشته خودش و هزاران تن دیگر در آنجا سکنی بگزینند.
با اطمینان میتوان گفت که نمونه این کارخانه کمتر دیده شده است . چهارچوب این کارخانه (بطور خوشایندی) قدیمی مسلک و غیرعادی است و به زیبائی با چوب از تنه درختان پوک و میان تهی ساخته شده است ، همانند یک نمایش میدانی با ضربه چکش ها و با ایجاد سرو صدای بسیار زیاد همانطوریکه یک رختشوی یا نمدمال با لباس پشمی اش انجام میدهد برپا شده ، سپس از خرده ریزه های گوناگون و هرچیز کم اهمیت و کم ارزش و از پارچه های کهنه تکه تکه که گندیده و فاسد شده باشد محصولی ببار میاورد که موجب غلیظ شدن و ضخامت کف و سرجوش مثل کف های روی جوی آب گردیده و سپس زیر پا له شده و بعد از آن نقش کوبی و سپس شسته ، مثل برف میشود. پس از آن با شدت روی چهارچوب پرتاب و آویزان شده تا خشک شود.
من با این فکر (قدیمی) اعتقاد دارم که بدین ترتیب همانطوریکه مالش داده شده و صاف و هموار گردیده و با سنگها براساس کارخانه Dartford نرم شده ، انحصار گسترده این کارخانه به ایشان اعطا گردیده است . قدرتی که غالباً موضوع مناقشه حقوقی قرار میگرفت.
حق انحصاری ثبت شده در فوریه 1589 به Spilman اعطا شده بود. بالطبع انحصار خرید و معاملات کنف و تکه پاره های آن ، تورهای ماهیگیری قدیمی و ریز ریز کردن آنها … مناسب برای ساخت همه انواع کاغذهای سفید بود.
هیچ شخص دیگری مجاز به ساخت کارخانه کاغذ نبود مگر آنکه مجوز از Spilman را داشته باشد. افراد جامعه نسبت به ساخت هرگونه کاغذ در کارخانجات خودشان ممنوع شده بودند و برپائی جلسات یا استفاده از (Broune) کارخانجات کاغذ میبایست رضایت و مجوز Spilman را داشته باشند.
در جولای 1957 به Spilman حق امتیاز جدیدی اعطا گردید که انحصارش را برای 14 سال دیگر تایید مینمود . همچنین این امتیاز به قائم مقام یا وکلایش نیز داده شد تا بتوانند هر نقطه ای از محوطه های ساختمانها که مظنون به وجود پارچه های مندرس یا کاغذ که مخفی شده باشد بازرسی نمایند. انحصار تخطی ناپذیر Spilman طوری طراحی شده بود که میتوانست به کارخانجاتی که تلاش میکردند کاغذ سفید بسازند جایزه ارزشمندی بدهد. واضح است که در آنجا برخی از کاغذهای متنوع در آن اواخرتولید میشد.
درسال 1617 میلادی Spilman در حال ساخت یک نوع جدیدی از ورق بازی دلپذیر و دلپسندی گردید. Jhon Spilman به مقام افتخاری غیرموروثی شوالیه بوسیله James I در Dartford ملقب گردید. مقام نایب به کسی داده میشد که محتملاً فعالیتهای زیادی در امور طلاسازی و جواهرات کاخ سلطنتی داشته است و نیز کمک به تحول و تغییر تدریجی و توسعه صنعت کاغذ انگلستان نموده است . آقای Jhon در سال 1326 میلادی درگذشت و یاد و خاطره او را بر مرقدش با برگزاری مراسم تثلیت مقدس گرامی داشتند . تصاویر رنگی از خودش و همسر اولش Elizabeth Mengel که دختر یک تاجر نورنبرگی بود یکجا مراسم برگزار شد. همسر اولش در سال 1607 در سن 55 سالگی در گذشته بود. Jhon چندین فرزند از همسر دومش Katherine که بیشتر از او تا سال 1644 زنده مانده بود داشت . در سمت چپ مرقد Spilman لوحی بلند توسط انجمن حقوقی سازندگان کاغذ برافراشته شده بود که در سال 1858 با پرداخت 58 پوند استرلینگ برای مرمت و بازسازی مرقد او پرداخت شده بود.
تعداد 37 کارخانه کاغذ در انگلستان بین سالهای 1588 و 1650 موجود بود که بیشتر آنها درگیر تولید کاغذ نامرغوب و بنجل قهوه ای بودند.
بعد از اینکه انحصارگرائی Spilman شکسته شد توجه و تمایل نسبت به تولید کاغذ سفید بوجود آمد.
چگونه کاغذ تولید شد ؟
ساخت کاغذ نیاز به یک مهارت گسترده و شاگردی کردن برای فراگیری کار داشت . کارگران بطور پیاپی برای رمزی نگهداشتن فوت و فن کار خودشان سوگند یاد میکردند. زیرا هیچ صنعتگری تمایل ندارد که دانش خود را با رقبا تسهیم نماید. قرن سیزدهم کاغذ را عمدتاً از کنف و تکه پارچه های پنبه ای ، خمیر کاغذ در آب درست میکردند.
الیاف خمیر کاغذ مجموعاً در یک خمره یا پاتیل مخلوط میشد ، سپس خمره دار باید سرند مفتولی که سینی مانند بود بداخل خم فرو می برد و مقدار کافی از آن خمیر را که موجب بارآوری و همچنین ضخامتی که مورد نیاز بود بوجود بیاورد.
یک چهارچوب چوبی که dechle نامیده میشد و مناسب برای بالای سینی بود ، حاشیه ای را که بالا آمده است را شکل میداد. این چهارچوب چوبی از فرار آب خمیر کاغذ جلوگیری مینمود.
خمیر کاغذ لبریز بین چهارچوب و Dechle یک حاشیه نرم و ناصاف و ناهموار در اطراف کاغذ بوجود میاورد.
بسیاری از سازندگان کاغذ دو تا قالب و یک dechle داشتند (Hunter 1943,225) در اینصورت بزودی ورق کاغذ شکل گرفته از سینی جابجا شده و بین دو تکه نمد جا میگرفت .
کاغذ و نمد که بصورت ساندویچ در آمده تحت فشار قرار میگرفت تا سطح آن از آب جدا شده و کاغذآویزان میشد تا خشک شود.
این رویه در اروپا بصورت نمونه و الگو در آمده بود که یکی از خمره چی ها باید به کاغذ شکل و فرم خاص خودش را میداد سپس یک پائین آورنده باید آنها را پائین می آورد.(Hunter 1943,25)
تصویر– نشان میدهد که زنان نوع و تکه پارچه های پنبه و کنف را براساس کیفیت درجه بندی و تفکیک مینمایند.
تصویر – نشان میدهد که زنان تکه پارچه هائی که نوع و خرابی آنها مشخص گردیده الیاف آنها با دست علامت گذاری میشود.
در تصویر – مکانیزم علامت گذاری که جنس پارچه های کهنه را مشخص و قابل استفاده برای الیاف ساخت کاغذ مینمود.
در تصویر – فردی که مسئول خمره یا پاتیل است قالب کاغذ را بداخل الیاف خمیر کاغذ فرو میبرد ، در حالیکه کارگر سمت راست مازاد آب را از چهارچوب زهکشی مینماید. فشار بسیار زیادی میخواهد که آب باقیمانده در مایه تخلیه شود.
در تصویر – زنان و یک شاگرد (مرد) ورقه ها را برای خشک شدن به مکان بلندی برده و پس از تحت فشار قراردادن ، ورقه های کاغذ روی طناب ها آویزان شده تا خشک شوند . این طنابها از موی اسب یا گاو بافته شده بودند.
چه رنگهائی در کاغذ موجود است ؟
چه چیزهائی به کاغذ اضافه میشود ؟
کاغذ با رنگ سفید بیشتر مورد استفاده و قابل قبول در قرون وسطی بوده نازل ترین و کم اهمیت ترین درجات کاغذ آنهائی بود که از کاغذهای باطله درست میشد و رنگ آنها قهوه ای روشن که متمایل برنگ روشنی بود . سفید کردن کاغذ تا اوایل قرن نوزدهم شناخته شده نبود.(Hunter 1943,225)
بنابراین سازندگان کاغذ مجبور بودند برای سفید بودن کاغذ از الیاف مرغوب استفاده نمایند . بهترین روشی که در آن عصر برای ساختار کاغذ بود کنف و آنهم از نوع سفیدترش بود . پنبه و کنف که در آن عصر با دست بافته میشد و از مواد شیمیائی و همچنین مواد رنگ زدا استفاده نمیگردید(Hunter 1945,154)
بیشترین کاغذهای انگلیسی از نوع زبر و خشن بود و رنگ آنها تا اواخر قرن هفدهم میلادی خاکستری بود. در فرانسه رنگ نیلی به آن اضافه میشد و کوشش میکردند تا رنگ کدر کاغذ را درست و تصحیح کنند . ساخت کاغذ در فصل بهار مشکل بود زیرا آبی که از آن برای ساخت کاغذ استفاده میشد براحتی صاف و زلال نمیشد فلذا آب در بهار گل آلود بود.
مرغوبترین کاغذها ، کاغذی بود که چیزهای اضافی در آن نباشد . چه مصیبتهائی که در ساخت کاغذ مدرن که سازندگان آن در قرون وسطی بودند با آن مواجه نبودند.
نگهداری کاغذ از اینکه چیزهای اضافی در آن نباشد و لکه ها و نقاطی که روی کاغذ وجود داشت همیشه برای سازندگان کاغذ چالش برانگیز بود (Hunter 1943,227) . موهای بسیار ریز خمره چی ها و یا آن کسی که ورقهای کاغذ را روی کاناپه میخواباند یا پهن میکرد مشکل زا بود . این موها غالباً هنگام پهن کردن بر روی کاغذ به تله میافتادند.
سایر چیزهای اضافی نظیر حشرات و برگ درختان که روی ورقه ها میافتادند بالاخص زمانیکه قالب گیری کاغذ ها تازه بود ، مشکل را دوچندان میکرد.
Robert C.Williams در موزه آمریکائی ، ساخت کاغذ در انستیتوی علوم کاغذ و تکنولوژی در آتلانتا – جورجیا از قرن پانزدهم میلادی یک تکه کاغذ با یک پشه مالاریا روی آن قرار گرفته ، وجود دارد (Hunter 1943,226) ، اشک سازندگان کاغذ از آب اشکی که بر روی کاغذ نم دار شکل گرفته ، کاغذ را معیوب میکرد و سبب میشد که صفحات آن کاغذ لکه دار شود . (Hunter 1943,225)
کاغذ خشک کن (جوهر خشک کن) اولین بار در سال 1465 میلادی مطرح گردید.
کاغذهائی که زبر ، خشن ، خاکستری ، سایزبندی نشده و تکه پاره های آنها بین برگ درختان پیدا شده مربوط به قرن 15 میلادی میباشند که بعد از خشک کردن کاغذها پیدا شده بودند.
کاغذ خشک کن که توسط W.Horman’s Vulgaria,1519(P.80b) ذکر شده است .
واترمارک چیست ؟
واتر مارکها علائمی هستند که از لحیم کردن سیم های به سطح توری فلزی قالب کاغذ ساخته شده اند که هنگامیکه ساخت کاغذ انجام میشود سبب نازک کردن لایه خمیر کاغذ میشود.یک واتر مارک Le filigran,wasserzeichen سپس در بطن کاغذ قابل رویت میشود.
اشکال بهم تابانده شده شبیه نخ مفتول فلزی بهم کوک خورده و بطرف عقب و جلو به علائم قرار داده شده روی زنجیر متصل میشود. روی کاغذهای قدیمی ، خطوط بهم دوخته شده به سهولت قابل دیدن میباشد ، زیرا مفتول های نازک استفاده شده برای نگهداری از طراحی و خود طراحی هم با همان ضخامت و اندازه مفتول ها ساخته میشدند (Hunter 1943,264)
واتر مارکها بدواً در سال 1282 بکار گرفته شدند. (Bayley 1902,1) و در اواخر دهه 1200 میلادی مردان صنعتگر فعالی در Fabriano عادت کرده بودند که تولیداتشان را با واتر مارک تایید نمایند.
ایجاد مارک روی شبکه مفتولی ، بعضی مواقع اطمینان خاطر بیشتری را به زرگرها و طلاگرها میداد . برای مثال در Cheb در سال 1540 در کشیدن نقش واتر مارک مهارت بیشتری پیدا کرده بودند و مفتول ها را شکل داده و قالب گیری میکردند. در قرن سیزدهم کاشف بعمل آمد که واترمارکها ساده میباشند ، البته بخشی از آنها بدلیل بدترکیب بودن سیم ها بود. بزودی طراحی ها در چندین نوع مختلف درهم آمیخته شد ، از نوع تخم مرغی ، از نوع خوشه کوچک مثلاً سنبله ، انواع سه ضلعی مثلثی ، از نوع سه تپه ، (آمیزه یونانی با توپهائی که ختم میشود به خطوط هم راستا ) (Hunter 1943,268)
در قرون چهارده و پانزده سیم های مفتولی نازکتر گردید. بنابراین طراحی ها نیز پر جزییات تر شد (Hunter 1943,265) . طراحی ها افزایش و به هزاران زیرمایه (آثار هنری و ادبی) داخل گردید و در هرمرحله ای تلاشها و کوششهای بشری و طبیعت را وانمود و ارائه میداد . از سال 1450 زمانیکه چاپ از تایپ پیشی گرفت ، عرف بکارگیری واترمارک دوقرن قدیمی تر بود (Hunter 1943,261) . عصر واترمارک کاملاً عصر مدرنی بود. اولین استفاده در انگلستان از قرن هیجدهم میلادی شروع شد. در آلمان استفاده از کلمه Wasserzeichen در نیمه اول قرن نوزدهم میلادی شروع شد . همچنین کلمه Filigrane در فرانسه و النهایه Papiermerken در هلند (Hunter 1943,263).
تعداد کمی واترمارکها در بردارنده تاریخ هستند و از طرفی تاریخها نمیتوانند اطمینان بخش بوده ، چرا که قالب های کاغذسازی از سالیان پیش مورد استفاده قرار گرفته بودند (Hunter 1943,264) . ضمناً مدارکی وجود دارد که تولید کنندگان بی شخصیتی بطور متقلبانه واترمارکهای مهم و ممتاز را روی کاغذ خود مورد استفاده قرار میدادند(Hunter 1943,265) .
سئوال اساسی این است که چرا سازندگان کاغذ از واترمارکهای سازندگان کاغذ ممتاز استفاده میکردند .
چندین فرضیه قابل تصور است :
هویت مارکهائی نظیر مارک های تجارتی امروزی.
بعید بنظر میرسد که تعداد بیشماری واترمارک بجای سازندگان کاغذ وجود داشته باشد(Hunter 1943 220-240).
برخی از کارهای قرن پانزدهم شامل یک دوجین یا بیشتر واترمارکهای مختلفی در همان کتاب وجود دارد. بعید بنظر میرسد که این واترمارکها کارخانجات گوناگونی را نمایندگی نمایند.
بهر صورت ، The lawyer Bartola de Sassoferrato De insignis et armis بین سالهای 1340 تا 1350 ذکر میکند که یک سازنده کاغذ میتواند غذغن نماید از استفاده مارک تولید کننده کاغذ دیگر را و همچنین در خصوص علامات جعلی اشاراتی دارد.
تصویر – یکی از قدیمی ترین و شناخته شده ترین واترمارکها با نام سازنده کاغذ (Briquet,Les Filigranes)
تصویر – یکی از قدیمی ترین و شناخته شده ترین واترمارک بر روی کاغذ ایتالیائی در شهر Bologna حدود سال 1282 میلادی (Briquet)
نشانه های سایز کاغذ
نشان دادن سایز بر روی کاغذ غیرمنطقی بود و مسئله مهمی برای سازندگان کاغذ دیرین نبود . بعد از قرون پانزده و شانزده کاغذها سایزهای گوناگونی نداشتند ، زیرا تقاضای محدودی برای اوراق کاغذ در ابعاد مختلف وجود داشت . تنها در مواردی به سایر کاغذ نیاز بود که برای نامه های مختلف و چاپ روزنامه تقاضا وجود داشت .(Hunter 1943,225)
علامات و سمبل های رمزی
کنجکاوی محققینی که در مورد Holy Grail (جامی که حضرت عیسی در شام آخر از آن نوشید) نوشته اند نظیر Margaret Starbird ، در قرن نوزدهم به یک محقق اسکاتلندی بنام Harold Bayley اشاراتی دارد و عقیده دارد که این محقق اسکاتلندی فرضیه ای داشت مبنی بر اینکه واتر مارکها سمبل های رمزی بودند که قبل از شکل گیری پروتستانهای اهل عرفان (تصوف) و یا گروههای دارای اسرار روحانی شناخته شده در فرانسه نظیر گروه Aibigeois (فرقه ای در جنوب فرانسه ) و Vaudois و Cathari یا Patarini در ایتالیا بکار برده میشدند (Bayley 1902,2)
طراحی های برجسته روی کاغذ
گرچه هیچگونه سند یا مدرکی که برجسته کاری یا قلمزنی که بر روی کاغذ باشد وجود ندارد (هنری که از تولید برآمده باشد یا الگوهائی بر روی سطح قلز ، چرم ، پارچه بافته شده و یا مقوا) ، ولی تنها چیزی که مربوط به طراحی برجسته بر روی کاغذ باشد ، آن است که در قرن پانزدهم میلادی برجسته کاری روی پوست حیوانات بوسیله راهبان و راهبه های اسپانیائی برای صحافی کتابها و آذین کردن مناطق مقدس صورت گرفته است .